FILOMENA DATO MURUAIS .- Foi premiada cun ” Alfilenete de turquesas e brilantes ” pola poesia ” O GAITEIRO DE XIXÓN” foi unha dos cinco poetas premiados no Certámen Froral de Tui de 1891. O xurado formabanno Manuel Murguía,Salvador Cabeza de León e ALFREDO BRAÑAS MENÉNDEZ. Un dos seus admiradores foi Alejandro Pérez Luguín,que na súa obra ” A CASA DA TROIA” puxolle remate cun cantar de Filomena Dato,denominado TEÑO UNHA CASIÑA BRANCA.

N´a Mariña,entre loureiros—,Teño unha casiña branca;—Teño paz e teño amor:——¡Estou vivindo n´o ceo !

En 1891 o 30 de marzo,comenzou en Santiago de Compostela a Revista quincenal “A PATRIA GALLEGA” ,órgano da Asociación Rexionalista de Galicia,que terminou un 15 de xaneiro do ano 1892. Foi Alfredo Brañas o seu director, e á esta Asociación debense os XOGOS FRORAIS de Tui, onde solo se usou o idioma galego ,e dos que foi mantenedor Manuel Murguía,celebrados un 24 de xuño. Nos Xogos Frorais de Galicia, celebrados por primeira vez en Tui no ano 1891,pronunciaría ALFREDO BRAÑAS un vibrante discurso en galego; foi o primeiro discurso pronunciado en galego sin lectura,pois o de Murguía que lle precediu foi leido.

FILOMENA DATO MURUAIS ,tivo trato con Sofía Casanova,Manuel Murguía ,Lamas Carvajal,Vilar Ponte,Curros Enriquez e amiga intima de Emilia Pardo Bazan,nada en Ourense no ano 1856,a cal chámanlle a poeta das Mariñas. Nos Xogos Frorais de Tui antes mencionados, foi unha dos 5 poetas premiados. Nese mesmo ano escribiu a súa única obra FOLLATOS.(libro galego de 45 poemas,adicado a Infanta Sabela de Borbón.

Na fotografía ollamos a casa onde estivo Magdalena Brañas Menéndez o primeiro colexio situado na rúa Azabacheria nº 10- 2º . Mais tarde na Algalia de Arriba,logo nas Casas Reales e finalmente na Plaza de Cervantes nº 7 . A  casa da foto onde tuvo o primeiro colexio,logo de pasar por tres rúas máis voltou a Azabacheria nº 10, é onde morreu, aos oitenta e dous anos no ano mil novecentos cincuenta e seis.Magdalena Brañas Menéndez dende xoven foi o sostento das súas irmáns,adicandose a educación docente.

Xan Barcia Caballero (1852-1926) nado en Santiago de Compostela en 1852 ,foi médico e escritor,catedrático,director do Hospital de San Roque e do Manicomio de Conxo. De ideoloxia rexionalista,intimo amigo de Alfredo Brañas Menéndez que o atendiu ata a súa morte.

O poema mais coñecido de Barcia foi o nomeado ” O ARCO DA VELLA”  o cal foi premiado no Certamen Literario de Vigo no ano 1881.Foi redactor da Revista Española,de ideoloxía católico-conservadora.Formou parte do Grupo Rexionalista compostelán da Asociación Rexionalista Gallega. As diferencias entre tradicionalistas e liberales impidiron a consolidación da organización.Ademais foi presidente igual que Brañas do Ateneo León XIII de Santiago de Compostela situado na Algalia de Arriba .

Xan Barcia amigo e médico de Alfredo Brañas Menéndez,colabora na prensa ligada a igrexia e o Cardenal Payá (Arzebispo de Santiago) de ideoloxia rexionalista,participa na constitución da Asociación Rexionalista Galega. Xan Barcia era de ideoloxia conservadora,formou parte activa con Brañas e outros compañeiros do grupo rexionalista compostelán como Manuel Murguía,Salvador Cabeza León,José Tarrio e Antonio Toledo Quintela ,do cal comenta Barcia que morreu nos seus brazos e tiñan un periódico no que fixeron un sitio para o carballés Alfredo Brañas.

Según Xan Barcia  dicía que Alfredo Brañas Menéndez era ó home mais impresionable que coñecera na súa vida,o seu organismo era un manoxo de nervios. O entusiasmo era o estado habitual do seu ánimo; e haber vivido naqueles tempos sería o mais extravagante dos románticos. Grazas, a súa  actividade infatigable e á súa prodixiosa facilidade de acción non pasa a vida en soños,sinón que traduce en obras as súas multiples fantasias así é que tan pronto se apodera dunha idea, e sucede esto á cada momento, xa está poñendo por obra.

MESA REVUELTA .- Obra de ensaios literarios (1883,bilingue,galego-castelán),colección de artículos y poesías gallegas y castellanas.—Precio 4 pesetas.

LA CUESTIÓN PALPITANTE.- Cartas amistosas á Doña Emilia Pardo Bazán (1881).–Precio 2 pesetas.-

LOS PEDIDOS AL AUTOR, PUERTA DE LA PEÑA, nº 10—SANTIAGO.-(En la foto)